Αίσων

I

Μυθολογικό πρόσωπο. Γιος και νόμιμος διάδοχος του βασιλιά της Ιωλκού Κρηθέα και της Τυρούς. Ο αδελφός του Πελίας, παρότι η Τυρώ ισχυριζόταν πως τον είχε αποκτήσει –όπως και τον Νηλέα– από τον Ποσειδώνα, κατέλαβε τον θρόνο μετά τον θάνατο του Κρηθέα και επειδή ένας χρησμός του είχε προείπει πως θα πέθαινε από έναν απόγονο του Αίολου, σκότωσε όλους τους συγγενείς του, εξόρισε τον Νηλέα, και θα σκότωνε και τον Α., αν δεν επενέβαινε η Τυρώ. Άλλωστε, ο Α. υποσχόταν να μην ενοχλήσει τον αδελφό του. Έμεινε λοιπόν αιχμάλωτος στα ανάκτορα, νυμφεύτηκε την Πολυμήλα ή Πολύφημη ή Πολυμήδη ή Αμφινόμη και απέκτησε από αυτήν τον Διομήδη. Η Πολυμήλα προσποιήθηκε πως απέβαλε και φυγάδευσε το βρέφος στο Πήλιο, όπου ανατράφηκε από τον σοφό Κένταυρο Χείρωνα. Ο Χείρωνας ονόμασε τον Διομήδη Ιάσονα και η συνέχεια του μύθου συμπίπτει με την ιστορία της Αργοναυτικής εκστρατείας.

Όταν οι Αργοναύτες γύρισαν στη Θεσσαλία, μετά το ταξίδι τους στην Κολχίδα, έμαθαν πως ο Πελίας είχε σκοτώσει τους γονείς του Ιάσονα, τον Α. και την Πολυμήλα, καθώς και έναν άλλο γιο τους, τον Πρόμαχο. Ο Α. είχε ζητήσει την άδεια να σκοτωθεί μόνος του και είχε πιει αίμα ταύρου, ενώ η Πολυμήλα σκοτώθηκε με ένα σπαθί ή απαγχονίσθηκε, αφού καταράστηκε τον Πελία, που σκόρπισε αμείλικτα τα μυαλά του Προμάχου στο δάπεδο των ανακτόρων.

Μερικοί συγγραφείς ισχυρίζονται πως ο Α. δεν αυτοκτόνησε και πως, αντίθετα, η Μήδεια, αφού άδειασε από το σώμα του το δηλητήριο που είχε πιει, του ξανάδωσε τα νιάτα του με ένα μαγικό ελιξίριο, και τον έδειξε στον Πελία, για να πείσει τον βασιλιά να υποβληθεί σε παρόμοια θεραπεία, ώστε να τον αποκοιμίσει και να τον σκοτώσει.

Με το όνομα Α. αναφέρεται και πόλη που βρισκόταν κοντά στον σημερινό Βόλο.

II

Αρχαία ονομασία του ποταμού της Μακεδονίας Μαυρονέρι. Πηγάζει από τις υπώρειες του Ολύμπου και εκβάλλει στο Θερμαϊκό κόλπο. Στην πεδιάδα που βρίσκεται μεταξύ του Α. και του Λεύκου (σημ. Πέλικα), μικρού ποταμού που πηγάζει από τα Πιέρια όρη, έγινε μάχη (168 π.Χ.) μεταξύ των Ρωμαίων, με στρατηγό τον Αιμίλιο Παύλο, και των Μακεδόνων με αρχηγό τους τον βασιλιά Περσέα. Στη μάχη αυτή ο βασιλιάς της Μακεδονίας νικήθηκε και αιχμαλωτίστηκε μαζί με την οικογένειά του και με 250 ακόμη ευγενείς Μακεδόνες.

* * *

Αἴσων, ο (Α)

στη Μυκηναϊκή η λέξη μαρτυρείται έμμεσα με το παράγωγο Αισώνιος*.

[ΕΤΥΜΟΛ. Πιθ. < αἶσα, οπότε Αἴσων θα σήμαινε αριχικά πιθ. «τον ορισμένο από τη μοίρα τον μοιραίο»].